بهشـت زهـرا 

جمـهوری اســلامی برپـا شده است

هم گور اجاره ایست، هم سنگ اقساط

به به، همه جا بهشتِ زهرا شده است

خـود شـدم آبـدارچی، تا زنـده مانـم، تا نمـیرم

ایول ایول هوشِ مصنوعی، چه چشم اندازِ خوبی! 

 سایتِ گفتارنیوز که درباره ی هر عکس-نوشتاری که منتشر می کند، هزار نکته ی باریکتر ز مو می توان گفت و نوشت، این بار به دوران پس از فروپاشی رژیم اسلامی از نگاه هوش مصنوعی (AI) پرداخته است. نویسنده ی مطلب از چت جی بی تی یا یکی از سایت های هوشمند پرسیده است که پس از رفتنِ حکومت اسلامی، چه خواهد شد. آن سایت هم با توجه به ساختار و بافتارِ آن پرسش و شیوه ی پرسیدن و اطلاعاتی که در دسترس دارد، عکس هایی تولید کرده است که اگر نرم افزار آن انسان بود، بیننده بی درنگ می پنداشت که طرف باید شاه اللهی باشد. اما چون ما می دانیم که هوش مصنوعی توانایی نگاه کردن ندارد و رمّالی هم نمی تواند بکند. پس آنچه را در اختیار پرسنده می گذارد، نگاه آپارتچی آن است؛ یعنی نگاهِ کسی که لگاریتم نرم افزارش را نوشته است.

با حافظ

شبِ تاریک و بیمِ موج و گردابی که هایل بود، کشکی بود
و غوغایی که در جمعِ ســـبکبارانِ سـاحل بود، کشکی بود

فقیه و عاشق و معشوق و رند و شحنه، هم پیمان و همبازی
و دسـتی که بجـام بـاده و پایـی که در گِل بـود، کشـکی بـود

چه شبها تا سحر از کهکشان ها جلوه های ویژه باراندند
چه سقف بی ستونی که میان آسمان و آرزو ول بود، کشکی بود

هوای نافه ای کاخر صبا زان طره می بگشود، بَنگ و دود
و کولاکی که در آغوش سبز بوته ی هِل بود، کشکی بود

بساطِ مارگیری بود و سرکاری و بی باری و بی عاری
و اعجازی که در اغوای جمعِ آن عوامل بود، کشکی بود

بناگه پرده چون واشد، مثال روز پیدا شد، به زیبایی
که تمثالی که در زیرِ، نقابِ آن شمایل بود، کشکی بود

چه فتواها که بی پروا، همی دادند و آخر نیز وادادند
که ژرفایی که در بنیاد توضیح المسائل بود، کشکی بود

جَـرَس فریاد بردارد که؛ای قومِ خراباتی، قروقاطی
همه پیدا و پنهانی که در اجزای پازل بود، کشکی بود.

یادداشت های شـــبانه (116) 

 غلامحسین ساعدی نه تنها نویسنده ای نادره کار و توانا بود که زبان وجدان بیدارِ جامعه ی روشنفکری ایران و گریزندگانِ ناگزیرِ ایرانی، از خون- جنونکده ی خمینی نیز بود. او در سرمقاله ای بنامِ “دگردیسی و رهایی آواره ها” که در شماره دوم الفبـــا در سال ۱۳۶۲ نوشت، نشان داد که آوارگی و پناهندگی، هیچ پیوندی با مهاجرتِ خود خواسته ندارد(۱):

“آواره درست است که هجران و دردِ دوری از وطن را همچون مهاجران دارد، ولی خود به انتخابِ خویش، جای خود را برنگزیده است. مهاجر، همچون مرغانِ مهاجر است که از جایی برمی کند و پرِ پرواز می گشاید و در گوشه ای اطراق می کند که هوایی خوش تر دارد و آب و دانه ای فراوان تر. مهاجر قدرتِ انتخاب دارد، شمال و جنوب، راست یا چپ، در زاویه این جزیره یا در گوشه آن مرداب. با کوله باری از خاطرات و با دارایی خویش، زندگی خوش تری را می گذراند و همیشه امیدوار است که زمستان به بهار و یا پاییز به زمستان برسد تا جاکن شود و به مکان و قرارگاه خوش تری برگردد. هر گوشه دنیا وطنِ اوست. مهاجر، هرگوشه دنیا را وطنِ خود می شناسد. تمام دنیا، طویله مهاجر است. مهاجر می چرد و خوش می گذراند، راه و چاه بلد است. مواظبِ خویشتن است، مواظبِ آینده خویش است. مهاجر امیدوار است. همیشه امیدوار است، هرچند که ریش و گیسش به سپیدی نشسته باشد.

اما آواره، قدرتِ انتخاب ندارد. او به اجبار به گوشه ای پناه برده است. آواره، پناهنده است. زندانی گوشه ای است که اگر آب و هوای خوش تری هم داشته باشد و نان و تن پوشِ بهتری هم گیرش بیاید، غریبه ایست دل مرده، از راه رسیده ای راه گم کرده، خسته و ناتوان، حیران و ناآشنا، ناآشنا و متحیر و عاجز، با انبانی از اوهام و کابوس های غریب، خشمگین و عصبی، لرزان، یک پا برسرِ یک چاه پای دیگر برسرِ چاه ویل.

….آوارگان باید همدیگر را دریابند. نصفِ نان من مال آواره دیگر. نصفِ نانِ آواره دیگر مالِ من آواره. در اقاق یک آواره، آوارگان زیادی باید بخوابند. چشم بستن به اختلافاتِ سلیقه های کوچک، دست همدیگر را گرفتن.

حرام باد کاسهِ آبی که آواره ای می خورد و نصفش را به آواره ی دیگر نمی دهد. حرام باد آرامشِ دخمه آواره ای که آواره دیگری را پناه نمی دهد. …آواره ها باید سکوی پرشی پیدا کنند. آواره ها باید به همه دنیا با تمام زبان ها بگویند که یک مشت جلادِ دستار بسته، برسرِ ملتِ بزرگ و زنده ای، چه چادرِ سیاهی از مرگ گسترده اند. باید فریاد کشید. آوارگان باید فریاد بکشند. آواره ها اگر فریاد نکشند و دنیا را نلرزانند، نیم نگاهی به آنان نخواهد شد و مرگِ تدریجی، مرگِ مزمن، چون قانقاریا، آرام آرام آنها را خواهد خورد. خودکشی، بهتر از مرگ تدریجی است.”

دکتر غلامحسین ساعدی پناهنده ای آواره بود. او می توانست در ایران بماند و عضو هیات علمی دانشگاه بشود و در خیابان استانبول برای خودش مطبی درندشت بگشاید و دکانی بنام کلینیک فلان و بهمان بسازد و چه و چها که نکند، یعنی که بکند و برای خودش کیا و بیایی داشته باشد. اما او وجدانِ بیدار جامعه ای بود که فلاخنِ تاریخ، به فراسوی واهمه های بی نام و نشان پرتابش کرده بود. اگرچه نوشته های ساعدی در روزگارِ آوارگیِ او در دومین دوره ی نشریه الفبا بار عاطفی گرانی دارد، اما چیزی از آنچه خردمندی هنگام شناس باید بگوید و یا بنویسد، کم ندارد. دکتر غلامحسین ساعدی، فرزندِ زمانِ خویشتن بود و هرانچه می گفت و یا می نوشت، از سوی همه ی خردمندانِ آگاه و با وجدانِ زمان او نیز بود. جاودان باد نام و یادِ این بزرگمرد انساندوست.

دنبــــاله

فــرازی از کتـــابی 

دوران میانی تاریخ اروپا را، که با فروپاشی امپراتوری روم باستان در اوان سده پنجم ترسايی آغاز شد و هزار سالی دنباله داشت، قرون وسطا و یا " روزگار سیاه"، خوانده اند. اگرچه من کاربردِ این واژه ی باردار را در روزگارِ کنونی برای بیان تباهی نادرست می دانم، اما برای حفظ امانت ناگزیر از آوردن آن در این یادداست هستم. مراد از سیاهی آن روزگار این است که در آن روزگاران، خرافه و خامی آنچنان فراگیر شده بود، که اندیشیدن، کژرفتاری بزرگی پنداشته می شد و پادافره ای گران داشت. روزگار سیاه، روزگاری بود که انسان را بهره ای از پرتو چراغ خرد نمی توانست باشد و نادانی و ناتوانی همگانی در سایه آموزه ها و اداره جامعه بدست کشیشان و کارگزاران ِ کلیسا، آنگونه بود که توانایی تمیز نیک و بد برای کسی آسان نبود. این شیوه زیستی که انسان را از اندیشیدن می رماند و اندیشمندان را گوشمالی می داد، ذهنیت ویژه ای پدید آورده بود که می توان آن را "ذهنیت قرون وسطایی"، خواند. این یادداشت کوششی برای شناساندن این ذهنیت و برآیه های رفتاری و کرداری آن است.

غربت و زبان ِ تن 

 زندگی در غربت آن هايی را که در بزرگسالی به آن تن می دهند، مچاله می کند. خواه غربت نشينی اختياری باشد و خواه به ناگزير. اين چگونگی اندک اندک روی می دهد و تا غريب بيايد بفهمد که بر او چه رفته است، کار از کار می گذرد. البته فهميدن اين رويداد کار هرکسی نيست و بسيارند کسانی که هرگز از آن با خبر نمی شوند. آنان که هماره با آخور نشخوار خود دلخوش اند، هرجا که زمينه چرايشان فراهم باشد را سرای خود می دانند. بسياری نيز از بازتاب های ناخوشايند اين رويداد آگاه می شوند، اما آن را نمی پذيرند و با آب و رنگ سياسی و فلسفی، به بهنمايی آن می پردازند؛ برای نمونه، اين که رفتن و جابجا شدن، هميشه به گواهی تاريخ سرچشمه آغازی تازه بوده است و بسياری از بزرگان جهان، پس از ترک يار و ديار خويش به بزرگی رسيده اند. اين که انسان بايد جهان وطن باشد و همه جای عالم را سرای خود بداند. اين که وطن و ميهن و اين گونه گفتمان ها، برآيندی از بيماری خاک و خون است و بايد از آن ها پرهيخت. و، نيز اين که زندگی در کشورهای " پيشترفته"، بسی بهتر از زيستن در سرزمينهای وامانده و جامانده و بحران زده است.

 شايد اين همه درست باشد، اما به گمان من، اين نکته نيز درست است که غربت، آن هايی را که در بزرگسالی به آن تن می دهند، مچاله می کند. شيوه ماندگاری انسان در جهان در کشاکش های زيستی وی با زيستگاهش شکل می گيرد. اين چگونگی که از راه فرهنگ رخ می دهد، بازتابهای بسياری برروی تن و جان انسان دارد که برخی تا پايان زندگی با او می مانند. نمونه اين چگونگی، زبان ِ تن انسان است که از راه دست و پا و لب و چشم و ابرو، پيام رسانی می کند.(1) اين زبان را تنها پرودگان فرهنگ آن زبان در می يابند. زبان ِ تن و ناگفته گويی با کمک اندام های تن، زمينه ژرف زيستگاهی دارد و در سرزمين های بيگانه، نيازمند به بازپردازی و برگرداندن است. نياز به بازپردازی و ديگر شدن در غربت، در زمينه های ديگر نيز روی می دهد.

يکی از اين زمينه ها، آگاهی فرهنگی ست. غربت نشين مدام در کار مقايسه رويه ها و سويه های فرهنگ خود ارزش های آن با فرهنگ ميزبان است. اين چگونگی روزی و يا شبی بسود فرهنگ ميزبان پايان می يابد.

............

1. Body Language

آنان که عکس نتانیاهو را در ماه دیده اند!  

 مردم ایران اکنون سال هاست که از دوسو آماج ننگین و نیرنگین ترین تبلیغاتِ سیاسی فریبکارانِ داخلی و خارجی هستند. از سویی حکومت آخوندها که مردمانِ ایران را بزرگترین دشمنان خود می داند، همیشه و در همه جا با زشت ترین پروژه های دروغ پردازی کوشیده است که شکست های پیاپی اش را پیروزی نشان دهد و ناکامی های و رسوایی های خود را به ایرانیانِ برونمرزی و گاه به بیگانگان نسبت دهد. از سوی دیگر، دولت های غربی که در پی بلعیدن دوباره ی ایران هستند، کوشش در گیج کردن مردم و گمراه کردان آن ها با پُر ترفندترین استراتژی های روانگردانی دارند.  این استراتژی ها که از راه بکارگیریِ پلاتفرم های چند رسانه ای مانندِ: رادیوها، تلویزیون ها، سایت ها، پادکاست ها، روزنامه ها، سخنرانی ها و کنفرانس های گوناگون با کمکِ مزدورانِ ایرانی شان دنبال می شود، هدفی جز آفرینشِ آشوب ذهنی مردم و گمراه کردنِ آنان ندارد.

 در حقیقت جهانخوارنی که همه ی سرزمین ها را گستره ی سیاسی و اقتصادی خود می دانند و اکنون برای یورش به ایران دندان تیز کرده اند، در این که ایران هرگز نباید بدست ایرانیان اداره شود، با آخوندها هم رای و همگمان هستند. این گونه است که اکنون ایرانیان در تیررس سنگین ترین رگبارهای تبلیغاتی و پروپاگاندای حکومتی خودی و بیگانه می باشند. هم از این روست که امروز ایران تنها کشوری ست که بخشی از مردمانش حکومت های بیگانه را به بمباران کشورِ خود فرامی خوانند و هدف های مناسبِ این بمباران را نیز برای آن ها شناسایی می کنند. البته این نخستین بار نیست که کشور ما در چنین جایگاهی بوده است اما نخست بار است که ایران مُهره ی کانونی برنامه گسترده ای برای زیر و رو کردنِ خاورمیانه و بازآرایی نقشه ی کشورهای آن در راستای سود امریکا در پیوندِ با مبارزه آن کشور با چین است.

البته ناگفته پیداست که آگاهیِ و هنگام شناسیِ ملت های منطقه و اراده ی آنان می تواند نقشه های شوم بیگانگان را نقش برآب کند. این چگونگی، نمونه های فراوانی در تاریخ داشته است. اما پیش آیندِ آن، فرارفتن از هیاهوی خیمه شب بازان و اراذل و اوباشی ست که جیره خوار حکومت های بیگانه اند و رو به آن حکومت ها و پشت به ملت خودشان کرده اند. بدبختانه امروز ما از این دست مزدوران بسیار داریم. اما خوشبختان شناسی آنان از دیگران چندان دشوار نیست. همیشه نشت مزدوری و  دریوزگی این کسان از رفتارها و کردارها و سخنانشان پیداست. چندی از آنان آن گونه در رسانه های ایران سیتزِ برونمرزی سخن می گویند که گویی عکس نتن یاهو را در ماه دیده اند، اما از فیک بودن آن بی خبرند و نمی دانند که این فتوشاپ همان عکسی ست که پدرانشان نزدیک به نیم سده ی پیش در ماه دیدند!