گـُوبـــاره | |||
Saturday, August 19, 2023
 (بمناسبت فرارسیدن 28 مرداد و هفدهمین سالگرد شهادت شعبانعلی بی مُخ) 17 سال است که پهلوان شعبانعلی جعفری از ميان ما رفته است. يعنی بردندش. اين يکی را ديگر نمی شود گفت که کار انگليسی ها بود، چرا که شعبانعلی در آمريکا به شهادت رسيد. دولت امريکا خيلی وقت است که از اين خوش رقصی ها برای ملاها و توده ای ها و جمهوری خواهان و دشمنان مشروطه خواهان می کند. قيام ملی 28 مرداد را کودتا می خواند و از ملت ايران وقيحانه عذر خواهی می کند. زهی بی شرمی! هفده سال پيش هم با اين ترور ناجوانمردانه می خواست به آخوندها بگويد که؛ " بفرما، ما همه مهره های اين قيام را هم مات کرديم. اين هم آخريش بود. گويا اطرافيان استاد جعفری چند بار بش گفته بودند مواظب باش، اما تو مُخ اش نرفته بود که نرفته بود. جواب داده بود؛ " چی؟ ....نه با با، اين امريکاييا همه سوسول اند." هميشه تو فکر ايران بود،...تو فکر اعليحضرت،.... تو فکرِ رجب يه ور، ممد سولاخ، تقی دوپشت،... همه بچه ها. هميشه در حالی که پنجه بوکس در دستش مثل تسبيح چرخ می زد، از گذشته ياد می کرد. گاهی می گفت؛ " آخدا، قربون مرامت. يعنی می شه يه بارِ ديگه ما.....". آنوقت اطرافيا تو حرفش می پريدند و دلداريش می دادند و می گفتند " بهلوون، چرا نمی شه؟ خدا ارحم الراحمينه. روی بنده هاشو زمين نمی ذاره." يه شب تو اورنج کانتی به ياد سرپل ِ تجريش مست و پاتيل زده بود بيرون و سر به صحرا گذاشته بود و با صدای بلند توی "های وی"، به ياد اعليجضرت زده بود زير آواز ِ سيما بينا: مج نـون نبودُم، مجنـونم کِردی به پليس خبر داده بودند که يک پيرمرد سر به صحرا گذاشته و داره با صدای بلند شعارهای اعتراضی میده. پليس که رسيده بود، شعبان عربده کشان به ياد گذشته " نفس کش" طلبيده بود. اون بی معرفتا هم که ديده بودند حريف اين پهلوون نمی تونند بشن، شبانه برده بودندش ديوونه خونه. خواسته بودند سبک اش کنند. خدا رحم کرد که شعبون اون شب ضامن دارش را با خودش نبرده بود. اونجا تو ديوونه خونه از دکتر پرسيده بود؛ عليرغم اين مشکلات، شعبان يک عمرعاشق اعليحضرت بود. خودش در مصاحبه ای که خانم هما سرشار با او کرده، گفته که: يادش بخير که يک عمر برای اعليحضرت جفتک پروند. Post a Comment Friday, August 18, 2023
 سپیده قُلیان از کجا می آید چه نداری بگویی بهار در انتظارِ گیسوانِ تو آسمانِ ایمانِ تو Post a Comment Thursday, August 17, 2023 ....از زمانی که بهوش آمده بود، يک سر به خدا و به پير و پيغمبر بد و بيراه می گفت. البته پزشک اش گفته بود که ضربه ی مغزی هزار و يک عارضه ی جانبی دارد، از افسردگی گرفته تا غش و ضعف و خواب و بی خوابی. گفته بود که تازه از اغما که بيرون بيايد، ميزان ناکارگی اش آشکار می شود. همه اين ها را گفته بود، اما نگفته بود که بيمار پس از بهوش آمدن، به خدا و پيغمبر بند می کند و حسابی ضد انقلاب می شود! بی بی سخت نگران جان پسرش بود و هنگامی که از درگاه خدا و انبیا و اولیا نااميد شده بود، دست بدامن آقای مرآتی، آموزگار دبستان روستا شده بود. آقای مرآتی در کمک به مردم روستا زبانزدِ خاص و عام بود و با آن که به بی بی گفته بود که چيزی درباره علم پزشکی نمی داند، اما بی بی از او خواسته بود که هر جوری شده يکبار همه کتاب های عالم را ورق بزند و ببيند که چه بلايی سر پسرش آمده است. آقای مرآتی اول از اين خواهشِ بی بی خنده اش گرفته بود، اما بعد ناگهان فکرِ بکری به ذهن اش رسیده بود و با خودش گفته بود که خب، حالا که می گویند هوشِ مصنوعی برای هر پرسشی جواب دارد، بد نیست امشب با فیلتر شکن سری به سایت گوگول فارسی بزنم و از هوش مصنوعی درباره ی این مرض کمک بگیرم. آخه آقای مرآتی کامپیوتر باز هم بود و شبها تا نيمه، مثل سگِ پاسوخته – البته از نوع مجازی اش – از اين سایت به آن سایت می رفت و در این وبگردی اش، روی یا توی گوگل و فیسبوک بیشتر می ماند و هرشب چیزهای تازه ای یاد می گرفت. برای همین او فیسبوک را "فیض بوک" می خواند، چرا که از آن فیض می برد و گاه لینکی را بقول امروزی ها در کامپیوترش "سیو" می کرد و یا برای دوستانش می فرستاد. حالا بی بی آمده بود که جوابِ سئوال اش را از آقای مرآتی بگيرد. آقای مرآتی هم خيلی جدی گفت که؛ بی بی، من چندين بار اين رفتار پسرت را در گوگول سرچ کردم و از "ای آی" هم پرسیدم. بی بی گفت، آقای مرآتی، شما میدونی که من سوات ندارم و چیزی از این که حرفایی که می زنی، سر در نمی یارم. بزبون خودمونی بگو بچه ی من چش شده؟ آقای مرآتی گفت، واللا، براساس اون چیزی که من دستگيرم شد، به کسی که به خدا و پيغمبر بد و بيراه میگه، "سکولار" می گويند. پسرت انگار اين مرض را گرفته. بیماری خطرناکی هم نيست، از قضا مُد روز هم هست. برو خدا را شکر کن. Post a Comment Saturday, August 12, 2023امروز چندین نفر، کلیپِ زیر این یادداشت را برایم
فرستادند با کامنت هایی که فشرده ی نکته ی مشترکِ همگی آن ها این است؛"هنگامی که می گوییم که ایرانی از جنس دیگری ست و "هنر نزدِ
ایرانیان است و بس"، یعنی همین. ببین این خانم چه کشفِ بزرگی کرده است و آن
دخترک 6 ساله در این کلیپ، چگونه با شور و شوق، شعر هوشنگ ابتهاج را حفظ کرده است
و می خواند". راستش من هربار که می بینم کودکی را بکاری
واداشته اند که با سن و سال اش جور در نمی آید و هیچ درک و دریافتی از کاری که می
کند، نمی تواند داشته باشد و تنها بازیچه ی دستِ بزرگسالانی شده است که با
این کارشان نه تنها بخشی از دورانِ گرانبهای کودکی او را می ربایند که ای بسا آینده او را
تباه کنند، آزرده و غمگین می شوم. چنین کاری نمونه ی آشکاری از کودک آزاری ست و با
همه ی رهنمودهای سازمان های جهانی حمایتِ کودکان و قانون و اخلاق در همه ی کشورهای
مدرن در سیتز است. روانشناسان کودک در کشورهای دموکراتیک، اکنون بیش
از یک سده است که به قانونگزاران و کارفرمایان و دست اندرکارانِ آموزش و پرورش
گوشزد کرده اند که هرگز نباید هیچ کودکی را در جهان به انجام کاری که با درک و
دریافت و سن و سال او همخوان نیست، واداشت. کودکان، بزرگسالانِ کوچک نیستند.جهان
مدرن، از گفتمانی بنام "کودکی"،
تعریفی قانونی کرده است تا برای همگان روشن و آشکار باشد که نوزادن تا سنِ 18
سالگی تورینه ی اعصاب و توانایی ذهنی شان در حال رشد است. در این دوران همه ی
کودکان باید به آموزشِ مهارت های زیستی، به شیوه ای که در آموزش و پرورش برای آنان
برنامه ریزی می شود، بپردازند و پرورش ذهن و زبان و توانایی دریافت و درکِ پدیده
های جهان باید مناسب سن شان باشد. یکی از ویژگی های این مناسبت این است که هرآنچه
می آموزند، برایشان سرگرم کننده و لذت بخش باشد. هیچ کودک شش ساله ای نه از آموختن
قرآن و حفظ کردن آن لذت می برد و نه از آکروبات بازی و یا حفظ کردن و خواندنِ برای
شعر و سخن این یا آن نویسنده و شاعر. او باید مانند همسالان خود در پی بازی و سرگرمی
باشد و وادار کردنش به خواندن درسهایش نیز با یادآوری و تشویق نگهدارانش باشد. *
بدبختانه انگار دانش و بینشِ بسیاری از ما ایرانیان در پیوند با کودکان، همچنان قرون وسطایی مانده است و کودکان را بزرگسالانی کوچک می پنداریم و آنان را در مهمانی و تعزیه و نمایش و گردهمایی ها به کارهای بیهوده و دشوار وا می داریم و برایشان دست می زنیم تا معجزه ی امامی و یا امامزاده ای را به ناباورمندان نشان دهیم. https://www.youtube.com/watch?v=AMzqWr9bngk
Post a Comment Thursday, August 10, 2023 ایمان هرجا که
زمینه آماده باشد، دین ساز می شود و دین همیشه مذهب ساز و مذهب ابزاری برای بدست آوردن
قدرت در راستای بهره
کشی از دیگران است. اهل ایمان، مردمانی نرمخو و
خوشرفتار می توانند باشند، اما زمانی که مذهبی می شوند، خود را مکلّف می پندارند و
خیال می کنند که وظیفه ی الهی دارند که دیگران را به راهِ راست هدایت کنند. پس
دلسوزانه به نق زدنِ به آن ها می پردازند و با بکن، نکن های آزارنده و بی پایان
نمای خود، آنان را به سوی بهشت راه می نمایند. نابـرده رنج گنج میسّـر که می شـود دیگر خدا و مذهب
و قران زیاده اند
این سخن خمینی
که: “اگر برای حفظ حکومت اسلامی لازم باشد، حتی امام زمان هم باید فدا شود.”،
نمادی از این چگونگی ست. مومنِ مذهبی، به حکومت که می رسد، از جانب خدا و بنام او
حزب برپا می کند و مومنان و مذهبیونِ دیگر را، هرکه و در هرکجا که باشند،”عمله و
اکره”ی خود می خواهد. این که گاه گفته می شود که گناهان اهلِ شریعت را به حساب اهلِ طریقت نگذارید، سخنی خام و ناروا و بیهوده است که نه با دستاوردهای انسان شناسی همخوان است و نه با روندهای رفتاری و کرداری آدمیان در گذارِ تاریخِ زیسته. شریعت و طریقت، دو دکان برای فروش یک جنس است و آن جنس، رستگاری در دنیا و آخرت است. هرگاه و هرجا که اهل شریعت رسوا و بور می شود و بناگزیر از قدرت دور، برده و بنده ی طریقت می شود و چنان می نماید که دست و دل از دنیای دون شسته است و با گوشه نشینی در پی سیرِ انفس و طی طریق مقاماتِ معنوی در راستای تزکیه ی نفس و عّلو روح و پروازِ ملکوتی بسوی دوست است. بخشی از این دگرگونی ریشه در ژرفساختِ ناخودآگاه انسان دارد که چون از سکوی قدرت فرو می افتد، ناگاه خاکسار و فروتن و مهربان و نرمخو می شود و به معنای هستی می اندیشد و گاه شاعر و فیلسوف می شود وجهان و پدیدارهای آن را از دیدگاه انسان ناپایدار و مردنی می نگرد. این روانگردانی را نجم خوارزمی در یک بیت این گونه تعریف کرده است: حاکمان در زمانِ معزولی همه شـبلی و
بایـزید شوند از سوی دیگر، هرجا که زمینه برای اهل طریقت آماده باشد، طریقتمداران نیز بسیار زود، بساط شریعتِ خود را - البته به طریقتِ ویژه ی خود - پهن می کنند و دام می گسترند و دمار از روزگارِ مردم برمی آورند. از حکومت های صوفیان خوارزمی و تیموری و صفوی که بگذریم در دوره ی خودمان به عارفی وارسته بنام "روح الله خمینی" می رسیم که از منظومه هایش پیداست که این شاعر چه عارفِ سالک و بی نیاز و آسان گذار و نازکدلی بوده است. دلشده ی شوریده ای که ابوسعید ابوالخیر و ابوالحسن خرقانی در مقایسه با او، به کفارِ حریص و حربی چون استالین و ترامپ و پوتین می مانند! این صوفی صافی دلباخته که از دو جهان بریده و تُف بر مادیات انداخته است، در شیهه ی کبودِ رقصِ بسمل فریاد برآورده است: دست آن شيخ ببوسيـــــد كه تكفيرم كرد محتسب را
بنوازيـد كـــــه زنجيرم كرد معتكف گشتــم از
اين پس، به در پير مغان كه به يك جرعه
مى از هر دو جهان سيرم كرد آب كوثر
نخــــــورم، منّت رضوان نبرم پرتو روى تو اى
دوست، جهانگيرم كرد اما روزی که مومنان پابرهنه و آسمیه سر بسوی او تا فرودگاه مهرآباد دویدند و عکس اش را در ماه دیدند، یکباره دل و دین از دست داد و شیخ و محتسب و پیرِمغان و روضه ی رضوان را بدو گندم بفروخت و با نگاهی که گردن می زد، عربده کشان گفت؛ "من تودهنِ این دولت می زنم." و، زد و کُشت و کُشت و کُشت و بساط شریعت خونباری بپا کرد که در تاریخ جهان همانند و هماورد نداشته است. چند رخُداد بزرگ در دو سده ی گذشته آنچنان بازتاب های شگفتی در تاریخ ایران داشته است که هریک می بایست، هر نگرنده ی ژرف اندیش را از شگفتی سنگ کند. یکی از این رویدادها، آمدنِ ناگهانی خمینی به ایران و نشستنِ آسان او برتخت شاهشیخی و ویران کردن همه ی ساختارهای مدنی، اجتماعی و فرهنگی و گسستنِ شیرازه هموندی و نابود کردن هنجارهای اخلاقی ایرانیان بود. این پرسش که چرا و چگونه چنین شد، پرسشی درخورِ درنگ و پژوهش و بررسیِ روشمند است. پرداختن به این پرسش، کاری کارستانی ست که باید روزی در سایه ی نهادی مردمی بدان پرداخت تا از تکرار آن در آینده جلوگیری کرد. پرت نشویم. شکل و شمایل و شـِمای رفتاری آدمی را در هر زمان و مکان، شرایطِ زیستی او در همان زمان و مکان می سازد. این شکل و شمایل برای هر فرد، می تواند در دو زمان و یا دو مکان با هم متفاوت باشد. کسی در خانه می تواند پررو باشد و در کوچه کم رو. یا در زمان تنگدستی مهربان باشد و بهنگام توانگری سنگدل. سرشتِ آدمی، برداری پُردرازا و پهنا دارد که می تواند در هر زمان و مکان، شخصیتی ویژه ی از فرد بروز دهد. پژوهش های بسیاری در نیم سده ی گذشته نشان داده است که انسان ذهینی گله ای دارد و هویت خود را از گله و گروه خود، یعنی خانواده، قوم، قبیله و میهن خود می گیرد و آدمیان را از چشم اندازِ آن به خودی و بیگانه، بخشبندی می کند. نوزادن تا شش ماهگی، چهره های همه ی آدمیان و میمون ها را یکسان می بینند. اما از آن پس اندک اندک توانایی دیدن و درکِ ویژگی های چهره های خودی را پیدا می کنند. اما این توانایی در پیوند با بیگانگان نیاز زمان بیشتیر دارد و با آموزش و پرورش شکوفا می شود. برای نمونه، حافظه ی دیداری کودکی که در ایران بدنیا می آید، در دهسالگی می تواند بیشتر خویشاوندانِ خود را بشناسد و آنان را با نام صدا کند. اما همه مردمان چین را هم شکل و همانند ببیند. کودک دهساله ی چینی نیز، تجربه ای واروی این چگونگی دارد، یعنی به آسانی می تواند از روی ویژگی های چهره ی هر فردِ چینی، او را از دیگری بازشناسد، اما ای بسا همه ی ایرانیان را همسان و همچهره ببیند. این چگونگی را بُردارِ زیستبومی نوزاد شکل می دهد. این گونه است که شیوه ی رفتارها و کردارهای آدمی را سه گانه ی انسان، فرهنگ و زیستبوم شکل می دهد.(1) روان- زیست شناسان بسترِ زیستی رفتارها و کردارهای انسان را ژنتیک می دانند. اما این بستر تنها زمینه ی پذیرش و پروارِ برخی از توانایی های زیستیارانه را در خود دارد که الگوهای فرهنگی و اجتماعی بدانها پیوند می خورند و از آن ها نیرو می گیرند. به زبان دیگر، ساختارِ فیزیولوژیک انسان سخت افزاری برای دریافت نرم افزاری بنام فرهنگ است. اگر فرهنگی که برنامه چگونه زیستن و ماندنِ انسان در جهان است، با زیستبوم او همخوان نباشد، نسل او در جهان دیری نمی پاید.(2) این ناهمخوانی اکنون در بخش های بزرگی از جهان بخاطر پرتگاهی شدن زندگی، به گیری حیاتی بدل شده است. زیستن در جهانی که آب و هوای سالم در آن روبه فروکاهی ست و فراورده ای کشاورزی و دامی اش هر روز اندکتر و گرانتر می شود، با فرهنگ های کهنِ دیمی گرا و افسانه پرور جور در نمی آید. اکنون شرایطِ زیستیبومی در کشورهایی مانند ایران بسویی می رود که شاید برنامه ریزی با منطق ریاضی هم برای پیشگیری از اَبَر فاجعه دهشتناکی که در راه است، کارساز نباشد.
مباد که ما آخرین نسل از مردمان سرزمینی باشیم که نادانی و ناتوانیمان آن فلات
کهنسال را نابود کند. ................ 1. https://www.amazon.co.uk/Before-You-Know-Unconscious-Reasons/dp/1785150014 Post a Comment Monday, August 07, 2023
 قهقاه جاودانگی، به هیچای پوچِ مرگ. جویبارِ روانِ ترانه، از گلوی کلوخینِ تاریخ. چه ترانه هایی از پشتِ گوشِ هوش می گذرد! چه فریادهایی، خاموش می ماند! چه رازهایی بسته! خاک خشکی. و مرگ، با لشگر موریانه ی های زبون اش، زشتی. آنجا که خاک، نرمای مخملین آغوش تو باشد. و آتش، پرتویی از گرمای نگاهت، چه مرگی؟ چه ویرانی؟ چه پایانی؟ برمی کشم سر از خاک و لاک، به هوای روی تو، تازه تر از بهار. فسوسا که پیامبران، Post a Comment Friday, August 04, 2023
 می گوید: این نکته که عینکِ آفتابی را سوئیسی ها در آغازِ سده ی بیستم ترسایی
ساخته اند، درست نیست. چرا که مولوی خودمان در بیش از هزار سال پیش نوشته است که؛ پیش چشمت داشتی شیشه ی کبود زان سبب عالم کبودت می نمود یعنی می خواهد بگوید که ایرانیانِ باستان درهزار سالِ پیش، عینکِ آفتابی داشته اند و ای بسا که آن را نیاکانِ باستانی ما ساخته اند و امروز جهانیان به خطا آن را برساخته ای سوئیسی می دانند. البته عینک با شیشه های رنگی در سده 12 ترسایی در چین برای پوشاندن ایما و اشارات چهره ساخته شد و چند سده پس از آن، جیمز آیسکافِ انگلیسی که می پنداشت که دید چشمان انسان از پشت شیشه ی آبی و سبز روشن تر می شود، عینکی رنگی ساخت که می توان آن را نخستین عینک آفتابی جهان دانست. یکی از کژپنداری های بسی بیش از بسیاری از مردمِ کشورهای پیرامونی این است که از هنگام رویارویی با فرهنگِ فراگستر و جهانگیرِ غرب تاکنون، کوشیده اند که برابر- نهادهای همانندی برای دستاوردهای این فرهنگ، در فرهنگِ بومیِ خود پیدا کنند. فراتر از آن، برخی نیز به جستجوی ریشه های ارزش ها و اندیشه های غربی در تاریخ و سنّت های خود پرداخته اند و در پیوندِ با این کوشش، افسانه ها ساخته اند. اگرچه این کوشش ها برآیندِ روانشناسیکِ خود-خُرد بینی جمعیِ مردمانِ پیرامونی در برابر غربیان است و بیش و پیش از آن که خودخواسته باشد، بازتابی واکنشی و ناخودآگاه است، اما زیان های ناشی از آن را که سرچشمه ی بسیاری از بدفهمی ها، کژروی ها، دریافت ها و برداشت های نادرست بوده است، نمی توان نادیده گرفت. شاید هیچ ملتی در جهان، بیش از ما ایرانیان که هنر را نزدِ خودمان می دانیم و بس، از این کژپنداری آسیب ندیده باشد. انقلاب ایران، فارغ از این که چه آغازی داشت، پایان اش را باید آزمایشی تاریخی برای پروژه ی "بازگشتِ به خویش" – (بازگشت به خیش؟) - پنداشت. اگرچه این پروژه را کسانی مانند؛ سید جمال اسدآبادی، جلال آل احمد، حسن نصر اصفهانی، داریوش شایگان و علی شریعتی و سپس جواد طباطبایی و کسانی دیگر، به گستره ی روشنفکری ایران کشاندند، اما ریشه های آن را باید در گفت و نوشت های پیش از انقلاب مشروطیت پی جُست. البته این پروژه در زمان پهلوی دوم با پشتیبانی فرح پهلوی، با برپاییِ "انجمن شاهنشاهی حکمت و فلسفه"، شکلی نهادینه بخود گرفت و به گمانِ بسیارانی، زمینه را برای پیدایش حکومت اسلامی فراهم کرد.(1) هدفِ من در این یادداشت، پرداختن به پروژه ی بازگشتِ به خویش و انجمن شاهنشاهی حکمت و فلسفه نیست، بلکه می خواهم بگویم که مردمِ کشورهایی که تمدن های باستانی با فرهنگ مدون و ادبیاتِ غنی دارند، بیشتر از مردمانِ دیگر کشورها بدام واکنشِ روانی ای که از آن نام بردم می افتند. چرا؟ یکی از دلیل های بنیادی آنچه می گویم این است که مردم کشورهایی که متونِ کلاسیک کهن مانند شاهنامه، تاریخ طبری تاریخ بلعمی، قابوس نامه، تاریخ بیهقی، سفرنامه ناصرخسرو، اسرارالتوحید، جوامع الحکایات، تذکرة الأولیاء، دیوانِ حافظ، گلستان سعدی و…دارند، گستره ی فراخی برای برابر یابی گفتمان ها و اندیشه های غربی در آثار کهنِ خود دارند و زمینه گمراه شدنِ آن ها آسانتر و فراهم تر از دیگران است. یکی از ویژگی های آثار کلاسیک، تفسیر پذیر بودنِ متن های آن هاست. پژوهشگران نشان داده اند که بسیاری از آنچه در شاهنامه فردوسی آمده است، به همان اندازه تفسیر پذیر است که آیه های قران و یا اسرالتوحید. با همه ی کتاب هایی که از آن ها در اینجا نام بردم، هم می توان استخاره کرد و هم فال گرفت و هم گواهی نامه هایی برای هر سخنِ ژرف و یا یاوه و یا راست و دروغی پیدا کرد. در رویارویی با این چگونگی، هر اندیشه ی تازه ی غربی را می توان از دلِ هریک از این کتاب ها بیرون آورد. بهتر است نمونه ای برای آنچه می گویم، بیاورم. برای
یافتنِ این نمونه، شاهنامه فردوسی را باز کردم و به آسانی آنچه را می جُستم،
یافتم. در داستانِ اردشیر بابکان، فردوسی در چند بیت، اشاره به سه نکته دارد که می
توان هریک را در برابرِ یکی از گفتمان های مدرن گذاشت.(۲) در پنج بیتِ نخستِ این داستان، سخن از شایسته سالاری و سپردنِ کار به
هرکس در حدّ توان اوست. بخوانید: …. به
دیوانْش کارآگهان داشتی به
بی دانشان کار نگذاشتی بلاغت
نگه داشتندی و خط کسی
که بُدی چیره تر یک نقط چو
برداشتی آن سخن رهنمون شهنشاه
کردیش روزی فزون کسی
را که کمتر بُدی خط و ویر نرفتی
به دیوانِ شاه اردشیر سوی
کارداران شدندی به کار قلمزن
بماندی برِ شهریار ستاینده
بُد شهریار اردشیر چو
دیدی به درگاه مردِ دبیر می توان ادعا کرد که این چند بیت، نشان می دهد که اردشیر بابکان در دربارِ خود کسانی را که آگاه به کارِ خود بودند، برمی گمارد و تنها باسوادان و دبیران را در دربار خود نگه می داشت و دیگران را به کاردارانِ دیگر می سپرد. پس از این موضوع چنین برمی آید که اردشیر بابکان با گفتمانِ "مریتوکراسی" که مفهومِ تازه ای در مدیریت مدرن است، آشنا بوده است و آن را در دربارِ خود بکار می بسته است. پس لابد با این حساب می توانیم بگوییم که، “شایسته سالاری” گفتمانی ایرانی ست. سپس
در دنباله ی این منظومه، فردوسی از زبانِ اردشیر، از شیوه ی مدیریت کارا (Effective Management)سخن می گوید و
آنچه می گوید، نشان از مدیریتِ پروژه (project Management) دارد. او با اشاره به "آکندنِ
گنج"، سخن از بودجه بندی می کند و هدف اش از پراکندنِ آن، اختصاص بودجه به
بخش های ویژه هر پروژه است. پس می توان گفت که مدیریت پروژه نیز در ایران باستان
وجود داشته است. چو دیدی به درگاه مردِ دبیر نبیسنده،
گفتی که: گنج آگنید هم
از رایِ او گنج بپْراکنید بدو
باشد آباد شهر و سپاه همان
زیردستانِ فریادخواه چو
رفتی سوی کشوری کاردار بدو
شاه گفتی: دِرَم خوار دار نباید
که مردم فروشی به گنج که
بر کس نماند سرای سپنج همه
راستی جوی و فرزانگی ز تو
دور باد آز و دیوانگی فردوسی در بیت آخر، اردشیر بابکان را شاهی می خواند که آشکارا با آنچه امروزه، "فسادِ اداری" و "پارتی بازی" خوانده می شود، مخالف بوده است. پس این داستان نشان می دهد که نه تنها، پارتی بازی کرداری وارداتی از سوی غرب نیست، بلکه نیاکان باستانی ما خود از دیرباز، اهل این کار بوده اند و ای بسا که این انگلیسی ها با آن چشمان لوچشان این سنّت نیاکانی ما را، مانند بسیاری چیزی های دیگرمان چاپیده اند و با خود برده اند و دوباره گونه ی خارجی اش را به ما بازگردانده اند. می فرماید: ز پیوند و خویشان مَبَر هیچ کس سپاه
آن که من دادمت یار بس این همه بدان جهت آوردم که نشان دهم که دور باطلی که ما را در خود اسیر و گرفتار کرده است، پایاندادی جز بازسازی استبداد و حکومت های دیکتاتوری ای را که ما در چهارصد سال گذشته داشته ایم، ندارد. به گمانِ من، ما باید هرچه زودتر از این خودشیفتگیِ کودکانه ی کهن دست برداریم و تاریخ و فرهنگ خود را چونان شهروندانی امروزی و اکنونی بررسی کنیم. یادمان باشد که اگر پایاندادِ دوهزار و پانصد سال تمدن درخشانِ ایرانی در روزگارِ ما به حکومتِ کسانی مانندِ خمینی و خامنه ای و احمدی نژاد و رئیسی کشیده شده است، یا باید دست از آن تاریخ بردایم و یا بی رحمانه به نقد و بررسی آن بپردازیم. اکنون زمان آن فرارسیده است که تعارف و شوخی را با یکدیگر کنار بگذاریم. Post a Comment Thursday, August 03, 2023
 شامپوی گلمور (Glamour) در ایران با نامِ
"گِلمُو" به بازار آمد. واژه ی "گِلَمور" در زبان انگلیسی
کنونی، بمعنای دلربا، دلنشین، چشم نواز و پرزرق و برق است. هدفِ تولید کننده ی ایرانی
این شامپو، با برداشتنِ حرف "ر" از آخرِ این واژه، معنادار کردن ِ آن در
زبانِ فارسی بود و "گِلِ مو" هم خوانده می شد که یادآورِ گلِ سرشویی بود
و مشتری با خواندنِ این پدیده ی تازه وارد، می فهمید که شامپو گِلمو، این پدیده
تازه وارد را می توان بجای گلِ سرشور و یا سدر و کتیرا برای شستن مو بکار برد. این
ترفندِ هموفونیک، یعنی بهره وری از هم صدایی دو واژه و کوشش در معنادار کردن آن در
زبانِ مقصد، نمونه های درخشانی در زبان فارسی دارد. یک نمونه ی دیگرش، ترجمه ی
کتاب های (GB) که
از دوحرف اول (General Books) است، به کتاب های "جیبی" ست. این نکته که مترجم باید معنا را از زبانی به زبان دیگر برگرداند یا به واژه ها و جمله ها وفادار بماند و برابرهایی دقیق برایشان در زبانِ مقصد پیدا کند، دوراهی شگفتی ست که هر مترجمِ کاردانی در اوان کارش درگیر آن می شود. نمونه ای از این درگیری را، نجف دریا بندری در هنگام ترجمه ی - As I lay Dying – نوشته ی ویلیام فالکنر داشته است. دریابندری گفته است: "کوتاه ترین عبارتی که به نظر من می توانست معنای عنوان اصلی را دقیقاً بیان کند «همچون که دراز کشیده بودم و داشتم می مردم، است." از این رو، دریابندری بناگزیر، عنوانِ "گور به گور" را که اشاره به روایتگری مرگ در آن نوول می کند، برگزیده است. البته به گمان من او می توانست، "در بسترِ مرگ"، یا "در کامِ مرگ"، یا "درآستانه ی مرگ"، "هنگامِ جان کندن"را برگزیند که همان معنای به نوشته ی او، "همچون که دراز کشیده بودم و داشتم می مردم" را دارد. درباره ی ترجمه بسیار می توان گفت و نوشت و با درنگ کردن در آن، به پرسش های زیادی اندیشید. برای نمونه، این ها: نقشِ ترجمه در گسترش ایده ها، اندیشه ها و فرهنگ مدرن درجهان چه بوده است؟ آیا این نقش همچنان پایدار است؟ ترجمه با توسعه چه نسبتی دارد؟ آیا ترجمه کاربردی وارداتی دارد، یا صادراتی؟ آیا ترجمه پیرو مکانیزم عرضه و تقاضاست؟ اگر
نیست، چه مکانیزم دیگری در ترابری آن کاربرد دارد؟ آیا ترجمه، سودمند است یا زیان آور؟ آیا مترجمان پیش آهنگان مدرنیت در کشورهای خویش
اند؟ Post a Comment |
يادداشت های ابراهيم هرندی eh118@yahoo.com نوشته های ديگر:مقاله ها و يادداشت ها برآيش هسـتی شعـــر طنـــــز پيوندها:کتاب های من بايگــانی:
August 2004
January 2005 May 2005 August 2005 September 2005 October 2005 November 2005 December 2005 January 2006 February 2006 March 2006 April 2006 May 2006 June 2006 July 2006 August 2006 September 2006 October 2006 November 2006 December 2006 April 2007 May 2007 June 2007 July 2007 August 2007 September 2007 October 2007 November 2007 December 2007 January 2008 February 2008 March 2008 April 2008 May 2008 June 2008 August 2008 September 2008 October 2008 November 2008 December 2008 February 2009 March 2009 April 2009 May 2009 August 2009 September 2009 October 2009 November 2009 December 2009 January 2010 April 2010 May 2010 August 2010 November 2010 December 2010 January 2011 February 2011 July 2011 October 2011 November 2011 December 2011 September 2012 October 2012 December 2012 January 2013 February 2013 March 2013 April 2013 July 2013 August 2013 September 2013 October 2013 January 2014 February 2014 April 2014 May 2014 June 2014 July 2014 August 2014 September 2014 October 2014 November 2014 December 2014 January 2015 February 2015 March 2015 April 2015 May 2015 June 2015 July 2015 August 2015 September 2015 November 2015 December 2015 January 2016 March 2016 April 2016 May 2016 July 2016 August 2016 September 2016 October 2016 November 2016 December 2016 January 2017 February 2017 March 2017 April 2017 May 2017 June 2017 September 2017 October 2017 December 2017 April 2018 May 2018 June 2018 July 2018 August 2018 September 2018 October 2018 November 2018 December 2018 January 2019 February 2019 June 2019 September 2019 October 2019 November 2019 February 2020 March 2020 April 2020 May 2020 June 2020 July 2020 August 2020 January 2021 February 2021 March 2021 April 2021 August 2021 September 2021 October 2021 June 2022 July 2022 September 2022 October 2022 November 2022 December 2022 February 2023 March 2023 April 2023 May 2023 June 2023 July 2023 August 2023 September 2023 October 2023 November 2023 December 2023 February 2024 March 2024 April 2024 |
||
