گـُوبـــاره

در ادبيات سياسی انگليسی‏ها، گفتاورد نغزِ پر مغزی می‏گويد؛ Trivial is political))، يعنی که هر ناچيزی، سياسی ست. بازم يعنی که، نه تنها همه رفتارهای و کردارهای انسان ريشه در سياست گروه حاکم دارد که حتی پنداره‏ها و انگاره‏ها و آرمان‏های ناچيز و پيش پا افتاده نيز، مايه ور از ارزش‏ها و انديشه‏های سياسی رايج در هر زمانه است. نمونه؟ هزاران نمونه در اين باره می‏توان آورد، اما من در اينجا به منظومه کوتاهی اشاره می‏کنم که پيامکی ست که جوانان بسيجی در هفته گذشته برای هم می‏فرستادند. البته گفتن ندارد که اين منظومه چندين و چند گير و گرفتاری در وزن و رديف و قافيه و دستور زبان فارسی دارد و آشکارا از ذهنيتی شفاهی و نافرهيخته و بسيجی جوشيده و خروشيده است. هدف ما در اينجا بررسی ارزشداوری‏های نويسنده در اين متن است که وی ناخودآگاه به بيان آن‏ها پرداخته است. پس نخست اين منظومه کوتاه را بخوانيد تا سپس به بررسی آن بپردازيم:

فرض کن حضرت مهدی به تو مهمان گردد

ظاهرت هست چنــانی که خجــــالت نکشی

خــانه ات لایق او هست که مهمـــــان گردد

باطنت هست پسنــدیده ی صـاحب نظــری

پول بی شُبهـــه و ســـــالم تو حسابت داری

آنقـــدرهست که یک هدیـــه برایش بخری

ازغذاهــــای لذیذ ی که به منـــــــزل داری

لقمــه ات درخور او هست که نزدش ببری

حاضــری گوشـــی همــــــراه تو را چک بکند

با چنین شرط که در حافظــــــه دستـــی نبری

گرتو را خواست که یک دوست ســالم گویی

درکجـــا داری رفیقــــــی که به او نام ببری

گرزتو خواست که چنــد آیه ز قرآن خـوانی

آشنـــــــایی و مسلــــــــــــــط به زبان عربی

واقفـــی برعمـل خویش که بیش ازدیگـــران

می توان گفت تو را شیعـــه ی اثنـی عشـری

از بندِ تنبانی بودن اين منظومه که بگذريم، می‏توانيم ستيزِ فرهنگ کهنه و نو و پيامدهای توانکاه آن را در ذهن نويسنده اين متن و هم کيشان او ببينيم. در نخستين بيت، سخن از ظاهرِ ناپسند منتظران مهدی ست. اگرچه اين ظاهر، زيبنده ورود ناگهانی مهدی نيست، اما ضرورت زمانه است و از ستيز و کشاکش ميان زندگی مدرن که ريشه در ارزش‏های غربی دارد با ارزش‏های اسلامی و امام پسند می‏گويد. پيش پندار نويسنده در اين بيت اين است که مردان با ريش تراشيده و سر ِ بی کلاه و جامه‏های مدل غربی و زنان، روی و موی پيراسته و آراسته و پيدا و خوشبوی و دلنشين، نمی‏توانند، ميزبان و پذيرای خوبی برای امام زمان باشند.

نويسنده در بيت دوم، پا را از اين هم فراتر می‏گذارد و "آقا مهدی" را که شخصيتی روحانی و الهی ست، فردی مصرفی می‏پندارد که هر خانه‏ای درخور ورود او نيست. اگر تا نيم سده پيش، پنداره همگانی دينی، سيرت نيکو را ارزشمند می‏دانست و دارايی را سنجه نيک و بد نمی‏پنداشت، اما گويا امروز به خيال نويسنده اين پيامک، مسلمانِ منتظر بايد خانه‏ای درخور امام داشته باشد که لابد بزرگ و ويلايی در محله داريان است. شايد بگوييد که مراد نويسنده از "خانه‏ لايق"، شيوه دکوراسيون و ابزاری ست که در آن است. البته می‏شود چنان پنداشت، اما بيت سوم و چارم، اين پنداره را نادرست نشان می دهد و از پيرو مهدی می‏پرسد که اگر آقا به خانه‏ات بيايد، آيا پول و پله داری که هديه‏ای برايش بخری و غذای لذيذی برايش بپزی؟ پس امامی که قرار بود برای دادستانی از تهيدستان و بينوايان بيايد و دادگستری کند و سُفره "جامعه بی طبقه توحيدی" را در جهان بگسترد، در اين نوشته، فردی مادی و مصرفی و هديه خواه و لذيذخوار پنداشته شده است.

بيت پنجم، بيت‏الغزل اين منظومه است زيرا که به روشنی با ما از ناهمايندی دين و دنيا می‏گويد. اگر آقا، گوشی تلفن همراه تو را "چک" بکند، يعنی که گوش به پيام‏های زنان و يا مردان نامحرمی که تو با آن‏ها سروکار داری فرادهد، توی مسلمان منتظرالمهدی، چه خاکی بسرت خواهی ريخت. ناگفته‏ای که اين بيت، ناخودآگاه با خواننده در ميان می‏گذارد اين است که اين دين در دنيای کنونی، ظاهر و باطنی دوگانه می‏خواهد. يعنی که مومنان و منتظران همه در خلوتگاه خود در گوشی‏های تلفن همراه‏، آنچه‏هايی را که نبايد، پنهان می‏دارند و به گفته حافظ، چون به خلوت می‏روند آن کار ديگر می‏کنند. پس چگونه می‏توان در زمانه‏ای که داشتن و انباشتن و خويشخوش خواهی ارزشمند و همگانی ست، خود را "شيعه اثنی عشری" خواند و برای نشان دادن مسلمانی خويش، چند آيه از قرآن را ازبر داشت.

بيت ششم نيز دست کمی از بيت پنجم ندارد و با ما از نبود دوستی و پيوندهای انسانی در ميان برادران بسيجی و قاچاقچی سخن می‏گويد. بله، درست گفته‏اند؛ هر ناچيزی نيز سياسی ست. کافی ست که لايه های رويين آن را پس بزنيم تا به هسته‏های ارزشی – سياسی آن برما آشکار گردد.

براستی که بايد گفت: ايران شده کاليفرنيا / مهدی بيا، مهدی بيا.

گـُوبـــاره

Sunday, October 30, 2011

فرض کن حضرت مهدی به تو....

نوشته های ديگر:

پيوندها:

بايگــانی:

گـُوبـــاره

	Sunday, October 30, 2011 فرض کن حضرت مهدی به تو.... در ادبيات سياسی انگليسی‏ها، گفتاورد نغزِ پر مغزی می‏گويد؛ Trivial is political))، يعنی که هر ناچيزی، سياسی ست. بازم يعنی که، نه تنها همه رفتارهای و کردارهای انسان ريشه در سياست گروه حاکم دارد که حتی پنداره‏ها و انگاره‏ها و آرمان‏های ناچيز و پيش پا افتاده نيز، مايه ور از ارزش‏ها و انديشه‏های سياسی رايج در هر زمانه است. نمونه؟ هزاران نمونه در اين باره می‏توان آورد، اما من در اينجا به منظومه کوتاهی اشاره می‏کنم که پيامکی ست که جوانان بسيجی در هفته گذشته برای هم می‏فرستادند. البته گفتن ندارد که اين منظومه چندين و چند گير و گرفتاری در وزن و رديف و قافيه و دستور زبان فارسی دارد و آشکارا از ذهنيتی شفاهی و نافرهيخته و بسيجی جوشيده و خروشيده است. هدف ما در اينجا بررسی ارزشداوری‏های نويسنده در اين متن است که وی ناخودآگاه به بيان آن‏ها پرداخته است. پس نخست اين منظومه کوتاه را بخوانيد تا سپس به بررسی آن بپردازيم: فرض کن حضرت مهدی به تو مهمان گردد ظاهرت هست چنــانی که خجــــالت نکشی خــانه ات لایق او هست که مهمـــــان گردد باطنت هست پسنــدیده ی صـاحب نظــری پول بی شُبهـــه و ســـــالم تو حسابت داری آنقـــدرهست که یک هدیـــه برایش بخری ازغذاهــــای لذیذ ی که به منـــــــزل داری لقمــه ات درخور او هست که نزدش ببری حاضــری گوشـــی همــــــراه تو را چک بکند با چنین شرط که در حافظــــــه دستـــی نبری گرتو را خواست که یک دوست ســالم گویی درکجـــا داری رفیقــــــی که به او نام ببری گرزتو خواست که چنــد آیه ز قرآن خـوانی آشنـــــــایی و مسلــــــــــــــط به زبان عربی واقفـــی برعمـل خویش که بیش ازدیگـــران می توان گفت تو را شیعـــه ی اثنـی عشـری از بندِ تنبانی بودن اين منظومه که بگذريم، می‏توانيم ستيزِ فرهنگ کهنه و نو و پيامدهای توانکاه آن را در ذهن نويسنده اين متن و هم کيشان او ببينيم. در نخستين بيت، سخن از ظاهرِ ناپسند منتظران مهدی ست. اگرچه اين ظاهر، زيبنده ورود ناگهانی مهدی نيست، اما ضرورت زمانه است و از ستيز و کشاکش ميان زندگی مدرن که ريشه در ارزش‏های غربی دارد با ارزش‏های اسلامی و امام پسند می‏گويد. پيش پندار نويسنده در اين بيت اين است که مردان با ريش تراشيده و سر ِ بی کلاه و جامه‏های مدل غربی و زنان، روی و موی پيراسته و آراسته و پيدا و خوشبوی و دلنشين، نمی‏توانند، ميزبان و پذيرای خوبی برای امام زمان باشند. نويسنده در بيت دوم، پا را از اين هم فراتر می‏گذارد و "آقا مهدی" را که شخصيتی روحانی و الهی ست، فردی مصرفی می‏پندارد که هر خانه‏ای درخور ورود او نيست. اگر تا نيم سده پيش، پنداره همگانی دينی، سيرت نيکو را ارزشمند می‏دانست و دارايی را سنجه نيک و بد نمی‏پنداشت، اما گويا امروز به خيال نويسنده اين پيامک، مسلمانِ منتظر بايد خانه‏ای درخور امام داشته باشد که لابد بزرگ و ويلايی در محله داريان است. شايد بگوييد که مراد نويسنده از "خانه‏ لايق"، شيوه دکوراسيون و ابزاری ست که در آن است. البته می‏شود چنان پنداشت، اما بيت سوم و چارم، اين پنداره را نادرست نشان می دهد و از پيرو مهدی می‏پرسد که اگر آقا به خانه‏ات بيايد، آيا پول و پله داری که هديه‏ای برايش بخری و غذای لذيذی برايش بپزی؟ پس امامی که قرار بود برای دادستانی از تهيدستان و بينوايان بيايد و دادگستری کند و سُفره "جامعه بی طبقه توحيدی" را در جهان بگسترد، در اين نوشته، فردی مادی و مصرفی و هديه خواه و لذيذخوار پنداشته شده است. بيت پنجم، بيت‏الغزل اين منظومه است زيرا که به روشنی با ما از ناهمايندی دين و دنيا می‏گويد. اگر آقا، گوشی تلفن همراه تو را "چک" بکند، يعنی که گوش به پيام‏های زنان و يا مردان نامحرمی که تو با آن‏ها سروکار داری فرادهد، توی مسلمان منتظرالمهدی، چه خاکی بسرت خواهی ريخت. ناگفته‏ای که اين بيت، ناخودآگاه با خواننده در ميان می‏گذارد اين است که اين دين در دنيای کنونی، ظاهر و باطنی دوگانه می‏خواهد. يعنی که مومنان و منتظران همه در خلوتگاه خود در گوشی‏های تلفن همراه‏، آنچه‏هايی را که نبايد، پنهان می‏دارند و به گفته حافظ، چون به خلوت می‏روند آن کار ديگر می‏کنند. پس چگونه می‏توان در زمانه‏ای که داشتن و انباشتن و خويشخوش خواهی ارزشمند و همگانی ست، خود را "شيعه اثنی عشری" خواند و برای نشان دادن مسلمانی خويش، چند آيه از قرآن را ازبر داشت. بيت ششم نيز دست کمی از بيت پنجم ندارد و با ما از نبود دوستی و پيوندهای انسانی در ميان برادران بسيجی و قاچاقچی سخن می‏گويد. بله، درست گفته‏اند؛ هر ناچيزی نيز سياسی ست. کافی ست که لايه های رويين آن را پس بزنيم تا به هسته‏های ارزشی – سياسی آن برما آشکار گردد. براستی که بايد گفت: ايران شده کاليفرنيا / مهدی بيا، مهدی بيا. گوباره 30.10.11 Post a Comment Comments: Post a Comment	يادداشت های ابراهيم هرندی eh118@yahoo.com نوشته های ديگر: مقاله ها و يادداشت ها برآيش هسـتی شعـــر طنـــــز پيوندها: کتاب ‏های من بايگــانی: August 2004 January 2005 May 2005 August 2005 September 2005 October 2005 November 2005 December 2005 January 2006 February 2006 March 2006 April 2006 May 2006 June 2006 July 2006 August 2006 September 2006 October 2006 November 2006 December 2006 April 2007 May 2007 June 2007 July 2007 August 2007 September 2007 October 2007 November 2007 December 2007 January 2008 February 2008 March 2008 April 2008 May 2008 June 2008 August 2008 September 2008 October 2008 November 2008 December 2008 February 2009 March 2009 April 2009 May 2009 August 2009 September 2009 October 2009 November 2009 December 2009 January 2010 April 2010 May 2010 August 2010 November 2010 December 2010 January 2011 February 2011 July 2011 October 2011 November 2011 December 2011 September 2012 October 2012 December 2012 January 2013 February 2013 March 2013 April 2013 July 2013 August 2013 September 2013 October 2013 January 2014 February 2014 April 2014 May 2014 June 2014 July 2014 August 2014 September 2014 October 2014 November 2014 December 2014 January 2015 February 2015 March 2015 April 2015 May 2015 June 2015 July 2015 August 2015 September 2015 November 2015 December 2015 January 2016 March 2016 April 2016 May 2016 July 2016 August 2016 September 2016 October 2016 November 2016 December 2016 January 2017 February 2017 March 2017 April 2017 May 2017 June 2017 September 2017 October 2017 December 2017 April 2018 May 2018 June 2018 July 2018 August 2018 September 2018 October 2018 November 2018 December 2018 January 2019 February 2019 June 2019 September 2019 October 2019 November 2019 February 2020 March 2020 April 2020 May 2020 June 2020 July 2020 August 2020 January 2021 February 2021 March 2021 April 2021 August 2021 September 2021 October 2021 June 2022 July 2022 September 2022 October 2022 November 2022 December 2022 February 2023 March 2023 April 2023 May 2023 June 2023 July 2023 August 2023 September 2023 October 2023 November 2023 December 2023 February 2024 March 2024 April 2024