گـُوبـــاره
 

Wednesday, January 06, 2016


کلـــنجار ِ اهل دين با جُستاوردهای داروين 


بخش سوم:

در ايران برای نخستين بار ميرزا تقی خان انصاری کاشانی که از نوانديشان دوره قاجار و استاد مدرسه دارالفنون بود، گزارشی از کتاب "خاستگاه رسته ها" را با برداشت و دريافتی آزاد از اين کتاب در جزوه ای با نام؛ "جانورنامه" در سال ۱۲۸۷ قمری منتشر کرد. کاشانی اين کتاب را چون جزوه ای آکادميک، برای دانشجويان خود، ۱۱ سال پس از نخستين چاپ کتاب داروين نوشت. اما برگردان کامل نخستين کتاب داروين با نام،"منشاء انواع"، در سال ۱۳۵۷ شمسی توسط نورالدين فرهيخته در تهران به چاپ رسيد.

البته پيش از انتشار اين کتاب، برخی از باسوادهای ايرانی از راه نوشته های شبلی شمیّل و نويسندگان ديگر عرب، آشنايی اندکی با انديشه های داروين داشتند. برای نمونه، سيد جمال الدين اسدآبادی، در کتابی بنام "نيچريه"۴، رديه ای بر جستاوردهای داروين نوشته است۲ که نمونه درخشانی از آنچه آخوندها، آن را ادبيات خود، "مشاقبه" می خوانند است. مشاقبه آن است که انديشه و يا سخنی ناراست را به کسی نسبت دهند و او را بخاطر آن انديشه و يا سخن نکوهش کنند. سيد جمال الدين اسد آبادی در نيچريه، چنين کاری را با داروين کرده است و سپس با انگ، "دهری بودن"، داروينيسم را محکوم کرده است و مردود دانسته است.

نکته ای که رويارويی با جُستاوردهای داروين را در ايران از ديگر کشورهای خاورميانه جدا می کند اين است که چنين می نمايد که تاکنون تنها اهل دين در ايران به انديشه های داروين واکنش نشان داده اند. اميدوارم که اين سخن بازتاب ناآگاهی من از اين چگونگی باشد. واکنش های اهل دين نيز، نه از سر کنجکاوی آنان برای بررسی و درک و دريافت چشم انداز برآيشی، بلکه برای کم کردن شّرِ آن از سر دين بوده است. از زمان انتشار نيچريه تاکنون، بسياری ازعلمای حوزوی چيزی درباره داروين و داروينيسم نوشته اند که هيچيک از آن ها ارزش خواندن و بازگفت و بررسی و نقد ندارد. اين چگونگی از آنروست که از نوشته های اين نويسندگان پيداست که نه کتاب و يا نوشته ای از داروين خوانده اند و نه هرگز پيش و پس از خواندن آنچه در اين باره خوانده اند، شکی در نادرستی انديشه های داروين داشته اند.
در بخش چهارم اين نوشته به بررسی برخی از اين واکنش ها خواهيم پرداخت.

دنبـــــاله 


Post a Comment
Comments: Post a Comment
Free counter and web stats blog counter
seedbox vpn norway