نوروز، بی گندم ِ سبز و سفره می آید. 

نوروز، این نماد کهنِ نورویی گیاهان و نوزایی آهوان و نونهالی بهار، هرگز در درازنای تاریخ، ایرانیان را مانندِ امسال، افسرده و اندوهناک و آسیمه سر ندیده است. هرگز سُفره ی نوروزی ایرانیان، این گونه بی سور و شور نبوده است. شاید هرگز در گذارِ تاریخ دراز- دامن ایران-زمین، پدران و مادرانِ این سان در برابر فرزندان خود سرافکنده و شرمسار نبوده اند و این چنین از آمدن نوروز نهراسیده اند و بیمناک نبوده اند. چه کسی می پنداشت که روزگاری ایرانیان برای فراهم آوردن سور و ساتِ نوروزی، در اندیشه ی فروختن کلیه و دیگر اندام های تن خود و یا ناگزیراز آن باشند؟ گناهِ گریزِ ناگزیر مردمانی که از این آئین باستانی - که در هزاره های گذشته - هنگام جشن و شادی و گل برافشاندن و می در ساغر انداختن بوده است، برگردنِ کیست؟

 اگرچه نوروز رویدادی طبیعی وتقویمی ست، اما بُردارِ انسانی آن، ذهنی و عاطفی ست. ایرانیان درگذارِ تاریخ، نوروز را هنگام جشن و شادی و شادخواری و خوشنوشی و گل برافشاندن و می در ساغر انداختن، می پنداشته اند. منوچهری دامغانی، این شادخوارترین شاعر سده پنجم، نوروز را "روزگارِ نشاط و ایمنی" خوانده است و حافظ آنرا بی باده، خوش نمی داشته است. اما شوربختانه نوروز در نیم سده ی گذشته، برای ایرانیان، آیندی تقویمی بوده است. چرا؟  

 شاید از اینرو که در ایران، آنچه "جامعه" پنداشته می شد، در این چند دهه، از میان رفته است. اگر جامعه را گروهی از مردمانی با ارزش ها، آرمان ها، باورها و قوانین و نهادهای مشترک، در سرزمینی مرزبندی شده با حکومت و یا دولتی پذیرفته شده از سوی سازمان ملل متحد بدانیم، آنگاه باید بپذیریم که چیزی بنام "جامعه" در ایران کنونی وجود ندارد. اگر بپذیریم که چنان چیزی، زمانی در ایران وجود داشته است، اکنون حکومتی که نماینده ی بخش بسیار کوچکی از ایرانیان است، همه ی ارزش ها، آرمان ها، باورها و قوانین و نهادهای مدنی آن جامعه را در گذشته ی نزدیک، به گونه ای هدفمند و سیستماتیک ریشه کن کرده است و هیچ آلترناتیوی نیز برای جایگزینی آن ها نداشته است و ندارد. اکنون آنچه جامعه انگاشته می شود، انبوه میلیونی مردمانی ست که بیگانه وار، ناگزیز از زیستین در کنار یکدیگرند. این گونه است که ما اکنون هیچ چیزمان به هیچ چیز نمی ماند و همچنان دوره می کنیم شب را و روز را.  

دنبــــاله