پرونده مصدق 

امروز زمان هرچيز که باشد، زمان برررسی اشتباه های مصدق نيست. البته اين بررسی کاری شايسته و بايسته است اما آنان که تا کنون به چنين کاری دست زده اند، بيشتر از چشم انداز تنگ ديدگاه سياسی گروه و دسته خود بدان پرداخته اند. اين چگونگی چنان گستره انديشه سياسی را در کشور ما آلوده است که بررسی روشمند و پاکيزه پرونده مصدق را برنمی تابد.

شاه پرستان کوشيده اند نشان دهند که مصدق مردی خود خواه و کينه توز بود که با نيرنگ از سادگی مردم بهره می برد و هدفی جز سپردن کشور به بيگانگان نداشت. اسلامی ها گفته اند که مصدق ناکارآمد و ناکاردان و نامسلمان بود و راهنمايی ها و اندرزهای روحانيون را نپذيرفت و از هم اينرو شکست خورد. در اين ميان بسياری از چپی هايی نيز که در به تازگی به راه راست هدايت شده اند از آرمان گرا بودن مصدق و هنگام ناشناسی وی گفته اند.

آشکار است که مصدق نيز چون هر انسان ديگری گاه اشتباه هم می کرد که شايسته بررسی و پزوهش است. اما اين بررسی کجا و کاربُرد ابزاری آن برای فريب مردم ايران و زمينه سازی برای بازگشت به گذشته و برپايی بساط زور و ستم به شيوه ای که شوربختانه تا کنون در فرهنگ ما رواج داشته است؟

هر سخن و انديشه ای که با کسی در ميان گذارده می شود، رويه ها و سويه های و بُردارهای گوناگونی دارد که هريک روشنگر بخشی از آن سخن و يا انديشه و نمايانگر و نماينده پيشينه صاحب آن است. يکی از اين بُردارها، "زمان" است. زمانمندی هر سخن و يا انديشه، پذيرش و پرورش و پويايی آن را چند چندان می کند. انديشه ای که پيش و پس از زمان خود بروز داده شود، نه جايی برای جولان می يابد و نه هرگز جا می افتد. اين گونه است که هنگام - شناسی را نخستين ويژگی سخنوری بايد دانست. آگاهی از اين که چه سخنی را در چه زمانی و چگونه بايد گفت، از جنس دانشی ست که داشتن آن انسان را تواناتر می کند.

سخنوران و نويسندگان کاردان، با هنگام شناسی، واتاب انديشه های خود را در ذهن ما پرنماتر و تابناکتر می کنند و ما را گاه – بی که بدانيم – به راهی که يکسره در راستای سود آنها و زيان ماست، رهنمون می شوند. پس ما نيز بايد بياموزيم که هنگامی که با سخن و انديشه تازه ای روبرو می شويم، بُردار ِ زمانی آن را فراموش نکنيم و از خود بپرسيم که هدف ازارائه و انتشار اين سخن در اين زمان چيست.

اگر از اين چشم انداز به برخی از انديشه های رايج در روزگار خود بنگريم، در می يابيم که بسياری از اين انديشه ها، ابزارهايی برای راهنمايی ذهن ما به پذيرش مفاهيمی ديگر است. بهانه هايی راهساز برای آماده کردن اذهان مردم در راستای هدفی سياسی.